Pytania i odpowiedzi
Dlaczego dzieci trafiają do rodzin zastępczych?
Piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez własnych rodziców. Rodzina zastępcza to czasowa forma pomocy dziecku, które nie może przez pewien okres czasu, z różnych przyczyn, przebywać z własnymi rodzicami. Do czasu unormowania się sytuacji życiowej dziecka powinno ono przebywać w rodzinie, która przejmie nad nim opiekę.
W powiecie świdnickim w rodzinnej pieczy zastępczej przebywa 241 dzieci, które umieszczone są w 169 rodzinach zastępczych spokrewnionych, niezawodowych, zawodowych, specjalistycznych oraz rodzinnych domach dziecka.
Czym jest rodzina zastępcza?
Rodzinę zastępczą tworzą zwykli ludzie, którzy robią niezwykłe rzeczy. To rozwiązanie pomocowe dla dzieci pozbawionych opieki rodziców biologicznych. Samotne dziecko, które trafia do rodziców zastępczych, otrzymuje ze strony odpowiedzialnego dorosłego troskę i akceptację. To piękny dar dla małych ludzi, którzy w trudnym dla nich czasie potrzebują ciepła, wsparcia i miłości.
Rodzic zastępczy, jak każdy rodzic, jest rzecznikiem dziecka i zawsze powinien tak postrzegać swoją rolę. Codzienność rodziny zastępczej to zarówno radość z osiągnięć i postępów podopiecznych, jak i sytuacje, które mogą wywoływać poczucie rozczarowania. Kluczem do sukcesu wychowawczego jest odpowiedzialna, codzienna praca rodzica zastępczego, otwarcie się na nowe doświadczenia i samorozwój, które pozwalają na stworzenie bezpiecznej przestrzeni do rozwoju dziecka. Tylko w takich warunkach początkowo nieufne i wystraszone dziecko może w zdrowy sposób rozwijać się i nabierać pewności siebie w niezagrożony sposób.
Dlaczego warto zostać rodziną zastępczą?
Rodzina zastępcza to szansa na szczęśliwe dzieciństwo i na normalne życie. Decydując się na bycie rodziną zastępczą otwierasz się na nowe wyzwania, jako rodzic zastępczy uczysz się, doświadczasz, zaczynasz dostrzegać to co się dzieje poza Twoim najbliższym otoczeniem.
Decyzja o byciu rodzicem zastępczym powinna być przedyskutowana w rodzinie i podjęta wspólnie ze wszystkimi domownikami! Bycie zastępczym rodzicem to niezwykła rola i odpowiedzialna funkcja!
Ile trwa procedura zostania rodziną zastępcza?
Najpierw trzeba uzyskać wstępną kwalifikację od organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, potem następuje szkolenie i po ukończeniu szkolenia dostaje się zaświadczenie kwalifikacyjne upoważniające do pełnienia funkcji niezawodowej lub zawodowej rodziny zastępczej.
Sytuacja może jednak wyglądać nieco inaczej w przypadku rodziny zastępczej niezawodowej, tworzonej przez osoby bliskie dziecku, np. ciocia, wujek. W szczególnej sytuacji osobom niespokrewnionym z dzieckiem, które spełniają wymogi kwalifikacyjne, sąd może wydać postanowienie o umieszczeniu dziecka, a dopiero później rodzina robi kwalifikacje. Zazwyczaj sąd daje 6 miesięcy na uzyskanie potwierdzenia wymaganych prawem szkoleń.
W przypadku rodzin zastępczych spokrewnionych z dzieckiem (dziadkowie, rodzeństwo dziecka) ukończenie szkolenia dla kandydatów nie jest obligatoryjne, zatem i procedura może przebiegać odmiennie.
Czy przed przyjęciem dowiem się czegoś o dziecku?
Organizator rodzinnej pieczy zastępczej przygotowuje rodziny zastępcze oraz prowadzących rodzinne domy dziecka na przyjęcie dziecka przez:
- udzielenie szczegółowych informacji o dziecku i jego sytuacji rodzinnej, w tym informacji o rodzeństwie oraz zapewnia, w miarę potrzeby, kontakt z dzieckiem przed umieszczeniem go w rodzinie lub rodzinnym domu dziecka w terminie nie późniejszym niż 7 dni przed przyjęciem dziecka;
- przekazanie, nie później niż w dniu poprzedzającym dzień przyjęcia dziecka jego dokumentacji tj.: odpisu aktu urodzenia dziecka, a w przypadku sierot lub półsierot również odpisu aktu zgonu zmarłego rodzica, orzeczenia sądu o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej albo wniosku rodziców, dziecka lub osoby trzeciej o umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej; dokumentacji o stanie zdrowia dziecka, w tym kartę szczepień, dokumentów szkolnych, w szczególności świadectw szkolnych; diagnozy psychofizycznej dziecka, w tym dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, udziału w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych oraz konieczności objęcia dziecka pomocą profilaktyczno-wychowawczą lub resocjalizacyjną albo leczeniem i rehabilitacją, planu pracy z rodziną.
W przypadku umieszczenia w rodzinnej pieczy zastępczej dziecka wymagającego natychmiastowej pomocy lub umieszczenia dziecka w trybie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej organizator rodzinnej pieczy zastępczej przekazuje rodzinie zastępczej lub prowadzącemu rodzinny dom dziecka informacje oraz dokumentację, o których mowa powyżej, niezwłocznie po przyjęciu dziecka.
Rodzina zastępcza i prowadzący rodzinny dom dziecka mają prawo do uzyskania informacji oraz otrzymania lub wglądu do wszelkiej dostępnej dokumentacji, w tym prawnej i medycznej, dotyczącej przyjętego dziecka.
Jak wyglądają kontakty z rodzicami biologicznymi?
Kontakty rodziców biologicznych z dzieckiem są niezależne od władzy rodzicielskiej, zatem jeśli sąd nie zabronił takich kontaktów to rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka mają obowiązek umożliwiać dzieciom ich utrzymywanie. Częstotliwość jest do ustalenia. Jeśli rodzina zastępcza i biologiczna nie może się porozumieć co do kontaktów z dzieckiem (miejsce, czas itp.) można wystąpić do sądu o ich uregulowanie. Wtedy zarówno rodzice zastępczy, jak i rodzice biologiczni mają jasno wskazane w rozstrzygnięciu, jak powinny się one odbywać.
Rodziny biologiczne mogą także wystąpić do sądu o tzw. urlopowanie dziecka. To znaczy, że jeśli sąd wyrazi na to zgodę, to zabierają dzieci do swojego miejsca zamieszkania.
Jak długo dzieci przebywają w pieczy zastępczej?
Piecza zastępcza ma charakter tymczasowy. Daje to możliwość równoległej pracy z rodziną biologiczną, tak by umożliwić dziecku powrót do jego rodziny pochodzenia. Pracę z rodziną biologiczną realizuje gmina właściwa ze względu na miejsca zamieszkania rodzica biologicznego..
W sytuacji braku możliwości powrotu dziecka do rodziny biologicznej i uregulowania sytuacji prawnej (zazwyczaj pozbawienia władzy rodzicielskiej) dzieci są zgłaszane do ośrodka adopcyjnego i wówczas w określonych sytuacjach rozpoczyna się poszukiwanie dla nich rodziców adopcyjnych.
Jeśli żadna z tych opcji nie zaistnieje, dziecko może zostać w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka do 18 roku życia.
W określonych przypadkach pełnoletni wychowanek może pozostać w dotychczasowej formie pieczy zastępczej także po uzyskaniu pełnoletności, jednak nie dłużej niż do 25 roku życia. Podstawowym warunkiem jest tu kontynuowanie nauki przez wychowanka.
Czy jako rodzina zastępcza mogę się starać o adopcję?
Rodzina zastępcza i adopcyjna pełnią zupełnie inne role w systemie. Dlatego już na samym początku warto rozeznać, której roli kandydaci chcą się podjąć.
Rodzina zastępcza może starać się adoptować dziecko, które ma pod opieką, ale tylko wówczas, gdy dziecko ma uregulowaną sytuację prawną, tzn. sąd pozbawił rodziców władzy rodzicielskiej, rodzice zrzekli się władzy rodzicielskiej lub nie żyją i gdy jest to zgodne z dobrem dziecka.
Jaki mam realny wpływ na decydowanie o losach i przyszłości dziecka?
Rodzina zastępcza jest zobowiązana do bieżącej opieki i wychowania dziecka poprzez zabezpieczenie jego potrzeb: bytowych, emocjonalnych, edukacyjnych, zdrowotnych oraz dbanie o rozwój jego zainteresowań. Sąd może rozszerzyć kompetencje rodziny zastępczej w kwestii decydowania o edukacji, leczeniu i wypoczynku.
W sytuacji, kiedy rodzice biologiczni są pozbawieni praw rodzicielskich wówczas rodzic zastępczy może zostać ustanowiony przez sąd opiekunem prawnym – decyduje wtedy zasadniczo o wszystkich kwestiach dotyczących dziecka, kierując się zawsze jego dobrem.
Zanim zostaniesz rodzicem zastępczym musisz przejść szkolenie.
Udział w szkoleniu daje możliwość przygotowania siebie i swojej rodziny do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz uświadomienia sobie rzeczywistych motywów podejmowanej decyzji. Szkolenie prowadzone jest metodą warsztatową i trwa około 3 miesięcy. Jego celem jest zapoznanie kandydatów z zasadami funkcjonowania rodzin zastępczych, typowymi problemami związanymi z opieką zastępczą i sposobami radzenia sobie z nimi. Szkolenie obejmuje elementy prawa rodzinnego, praw dziecka, pedagogiki, psychologii rozwojowej i wychowawczej, oceny sytuacji rodzinnej dziecka, wiedzę o rozwoju fizjologicznym i zdrowiu dziecka, podstawową wiedzę o uzależnieniach oraz informacje o zadaniach i kompetencjach instytucji wspierających.
Szkolenie obejmuje również praktyki w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, które pozwolą na bardzo bezpośrednie zapoznanie się z doświadczeniami wychowawczymi rodzin, które sprawują pieczę zastępczą.
Organizator rodzinnej pieczy zastępczej przekaże też szczegółowe informacje na temat potrzebnych dokumentów.